De wereld is niet plat

Project Tocqueville, Religie en Democratie

Meld je nu aan voor de Nieuwsbrief!

In de verre omgeving van Utrecht is de Domtoren het belangrijkste oriëntatiepunt op kerktorende stad. Daaraan kunnen de toppen van de Rabobank en het Stadskantoor niet tippen.[i] Kerktorens in onze stads- en landschapsgezichten herinneren ons eraan dat de wereld niet plat is.[ii] In veel andere plaatsen hebben kerktorens als hoogste bouwwerken plaats moeten maken voor andere. Lees verder

Burgerlijke rechter en religieuze echtverbintenis

De burgerlijke rechter en de religieuze echtverbintenis – niet zo’n gek wetsvoorstel

‘Kabinet wil beëindiging ‘huwelijkse gevangenschap’ vergemakkelijken,’ zo kopte kofferNOS.nl op 27 november 2019.[i] In het korte berichtje stond verder te lezen: “Rechters krijgen, wat het kabinet betreft, de mogelijkheid om in één procedure zowel de echtscheiding als de ontbinding van het religieus huwelijk te regelen.” De minister voor Rechtsbescherming onder wiens verantwoordelijkheid het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer was ingediend, wilde volgens hetzelfde NOS-bericht ‘vrouwen helpen die in “huwelijkse gevangenschap” leven, omdat het moeilijk is om een religieus huwelijk te ontbinden’. Voeg daar een lovend commentaar vanuit de politiek bij en het is goed voor te stellen dat vanuit kerkelijke kring op deze berichtgeving met argwaan of afkeuring werd gereageerd. Lees verder

Zacht = hard

Project Tocqueville, Religie en Democratie

De ‘zachte sector’ – een echt precieze omschrijving hebben wij niet meteen. Toch zal portemonneeiedereen direct denken aan zaken als maatschappelijk werk, welzijnswerk, cultuur, en zorg voor ouderen of zwakken. Ook de associaties met vrijwilligerswerk en subsidies komen waarschijnlijk al snel om de hoek kijken. Beelden van goed bedoelende mensen die ook in hun vrije tijd veel voor anderen over hebben – vaak op amateuristische wijze – en van professionals op sandalen en geitenwollen sokken – als die nog bestaan passen daar naadloos bij. Lees verder

Geliefd en verafschuwd: instituties*

Tocqueville-project: Tocqueville, Religie en Democratie

Een samenleving kan niet zonder instituties. Of het nu om de overheid gaat, om peabody-institute-1629259_960_720bedrijven of om maatschappelijke instellingen, zonder een organisatievorm gaat het niet. Instituties staan borg voor een zekere bestendigheid. Zij reiken basispatronen aan voor onderlinge verhoudingen en maken deelname aan het openbare leven mogelijk. Om iets duurzaams tot stand te brengen dat boven de toevallig betrokken personen uitstijgt, zijn instituties nodig.

Nederlanders hebben een tweeslachtige houding ten opzichte van overheidsinstituties. Lees verder

Een vaasje zonder bloemen*

Project Tocqueville, Religie en Democratie

Religie en democratie: in Nederland anno 2019 lijken dit begrippen die op zijn best nietswordpress-265132_960_720 met elkaar te maken hebben en op zijn slechtst elkaar maar moeilijk verdragen. De democratie draait gewoon door in onze geseculariseerde samenleving en wanneer religie in het nieuws komt, is het vooral vanwege de wrijving die zij oplevert met de moderne samenleving. Maar is dat niet een te beperkte blik? Lees verder

Het begrip godsdienst kent begrenzing*

Eerder dit jaar oordeelde de rechtbank dat het zgn. ‘pastafarisme’, de leer van de ‘Kerkcolander-2027210_960_720 van het Vliegend Spaghettimonster’, niet aangemerkt kon worden als een godsdienst of levensovertuiging in de zin van de Paspoortuitvoeringsregeling Nederland 2001. Deze conclusie is volkomen terecht. In lijn met de rechtspraak van het Europees Hof oordeelde de rechtbank dat in juridische zin een godsdienst of levensovertuiging een zekere graad van ‘begrijpelijkheid, serieusheid, samenhang en importantie’ moet vertonen. Van voldoende ‘serieusheid’ was in dit geval geen sprake.

Van de begrippen ‘godsdienst’, ‘levensovertuiging’, ‘kerk’ en ‘belijden’ zijn geen juridische definities voorhanden. Lees verder

Geloof in het Koninkrijk: terugblikken en vooruitzien !

Met een groots spektakel is op 30  november 2013 de landing van Prins Willemtime-3321330_960_720 Frederik op het strand van Scheveningen herdacht, precies 200 jaar geleden. Met deze festiviteit wordt de viering van 200 jaar Koninkrijk ingeluid, een viering die het komende jaar in het hele land in allerlei evenementen een vervolg krijgt. De prins die in Nederland was aangekomen, kreeg de titel van ‘soevereine vorst’ aangeboden en hij aanvaardde die onder de voorwaarde dat er een ‘wijze constitutie’ zou worden vastgesteld. Een paar maanden later, in maart 1814, was die constitutie, de Grondwet van 1814, een feit en het jaar daarop werd Willem Frederik Koning Willem I. Een nieuw tijdperk in de geschiedenis van Nederland was geboren. Het tweede eeuwfeest dat vandaag van start gaat, nodigt natuurlijk uit tot terugblikken en vooruitkijken.

Wat zijn nu de meest kleurrijke hoofdstukken van die Nederlandse geschiedenis? Lees verder

Nieuw boek ‘200 Jaar Koninkrijk: religie, staat en samenleving’

De meest kleurrijke hoofdstukken van de Nederlandse staatkundige geschiedenis200 jaar koninkrijk liggen wel op het snijvlak van religie, staat en samenleving. De laatste jaren is deze verhouding opnieuw onderwerp van een levendig maatschappelijke en politiek debat. Het 200-jarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden vormt de aanleiding om de verhouding tussen religie, staat, en samenleving onder de loep te nemen.

Wat zegt het herleefde debat over religie over de Nederlandse samenleving anno 2013? Zijn er constanten in de godsdienstpolitiek van de Oranjevorsten en die van de moderne staat? Is de betekenis van religieus geïnspireerde waarden niet aan een maatschappelijke herwaardering toe? Is de ongemakkelijke verhouding tussen religie en de markt terecht? Zijn wij burgerschap niet te zeer gaan versmallen tot de relatie met de staat? Vragen als deze zijn uitgangspunt van dit boek. Aan de hand daarvan worden de diepterelaties tussen religie in de verhouding tot overheid, samenleving, markt en burgerschap onderzocht. Lees verder

De weigerambtenaar gediscrimineerd

Er is weer een nieuwe fase aangebroken in de discussie over de weigerambtenaar.lumber-84678_960_720 Juist in de week dat bekend werd dat de Raad van State oproept de weigerambtenaar te respecteren en ervoor pleit géén wetgeving vast te stellen, maakte een Kamermeerderheid zich op de strijd tegen de weigerambtenaar definitief aan te binden. Sterker nog, VVD, GroenLinks, D’66 en de PvdA steggelen om het initiatief naar zich toe te halen. Want er moet zo snel mogelijk een eind gemaakt worden aan het verschijnsel van de weigerambtenaar, liefst natuurlijk nog voor de verkiezingen. De één wil een eigen initiatiefwet, anderen snel een amendement op een wetsvoorstel dat al in behandeling is, weer een ander roept om uitvoering van een motie die er al lag en eerder al was aangenomen. ‘Weigerambtenaren zijn verleden tijd’, kopte het NRC dan ook op woensdag 13 juni.

Lees verder

Godsdienst alleen privé?

Godsdienst is weer zichtbaar in de samenleving en kwesties rond godsdienst dringenprivate-1647769_960_720 steeds vaker door tot het dagelijkse nieuws. In reactie daarop wordt door velen even nadrukkelijk gehamerd op het ‘privé’-karakter van godsdienst. In allerlei varianten is te horen dat godsdienst ‘achter de voordeur’ hoort en dat de overheid zich daarvan verre moet houden. Die reactie heeft op het eerste gezicht sterke papieren. Wijzen de bijna magische beginselen van ‘scheiding van kerk en staat’ en ‘neutraliteit’ van de overheid in godsdienstzaken niet in die richting? Bij nader inzien ligt dat anders. Door godsdienst op te sluiten in het privé-domein wordt de overheid noodzakelijke mogelijkheden uit handen genomen voor een goede omgang met godsdienst juist waar de werking ervan het privé-domein overstijgt.

Lees verder