Oratie

Oratie 13 juni 2019 Radboud Universiteit: Religie en democratie in het perspectief van Alexis de Tocqueville.

Lees hier het persbericht: Persbericht oratie Religie en democratie in het perspectief van Alexis de Tocqueville 13 juni 2019.

Lees hier de Oratie van Sophie van Bijsterveld – Religie en democratie in het perspectief van Alexis de Tocqueville, gehouden op 13 juni 2019.

kaftoratie

 

 

 

 

 

 

 

 

——————————————————–

Eerdere oratie: gehouden op 2 december  2011, Universiteit Tilburg

Voor de samenvatting:

Overheid moet terughoudend zijn ten aanzien van religieuze waarden in de samenleving

Hoe komt het dat zaken die religie betreffen, zoals met de weigerambtenaar, heftige discussies op gang hebben gebracht en hoe moet de overheid zich daarin opstellen? Hoogleraar religie, rechtsstaat en samenleving en Eerste Kamerlid Sophie van Bijsterveld ontwikkelt in haar oratie op 2 december het beeld van de burger en samenleving die in een dynamisch historische invloedssfeer staan van religie en overheid, maar ook van de markt. De overheid is daarin niet neutraal, zoals vaak verondersteld wordt. Zij is zelf onderdeel van deze dynamiek. Van Bijsterveld roept de overheid op tot een zekere terughoudendheid ten aanzien van direct uit religie voortvloeiende waarden in de huidige samenleving.

Sinds de laatste eeuwen wordt de verhouding tussen overheid en religie beheerst door de beginselen van scheiding van kerk en staat, van neutraliteit van de overheid ten aanzien van religie en van vrijheid van godsdienst. De interpretatie van die beginselen is gaandeweg verknoopt geraakt met maatschappelijke omstandigheden als secularisering, een grote mate van waardecongruentie in de samenleving, vertrouwdheid met de religieuze stromingen in Nederland en een klimaat van tolerantie. Nu die omstandigheden niet over de hele linie meer opgeld doen, lijken de genoemde beginselen minder oriëntatie te bieden.

Van Bijsterveld introduceert het beeld van een dynamische driehoeksverhouding van de invloedssferen van overheid, religie en markt waarin de burger zich bevindt. In het verleden verkeerde de burger meer in de invloedssfeer van religie, maar door de opkomst van de verzorgingsstaat werd die verruild voor de overheid.
Vanaf de jaren tachtig begon de rol van de markt sterker op te komen. In de figuur van Van Bijsterveld gaat de oriëntatie van de burger van dominee naar regent naar koopman. Eén van de voordelen van deze voorstelling is dat duidelijk wordt dat de overheid geen onveranderlijke grootheid is die als neutrale arbiter oordeelt over kwesties van religie. De overheid staat niet buiten discussies over religie, maar is er steeds deel van. Wel verandert het onderwerp van discussie.

Laat een zekere waardeautonomie aan samenleving zelf
De huidige spanningsvelden over de verhouding religie (ook islam), staat en samenleving gaan nu niet meer zozeer over de onderlinge afbakening van activiteiten zoals tijdens de opkomst van de klassieke verzorgingsstaat, maar over de aan religie verbonden waarden. Voor de overheid doet zich daarmee een serie nieuwe dilemma’s voor. Eén daarvan is de omgang met religieus waardepluralisme. Hoewel religieuze waarden traditioneel vooral als persoonlijk worden gezien, brengt de discussie daarover nu alleen al mee dat zij een maatschappelijk karakter krijgen. De neiging voor de overheid om zich hierin te mengen is groot. Van Bijsterveld pleit echter op dit punt voor terughoudendheid van de overheid. Dit pleidooi voor een zekere waardeautonomie waarin de samenleving zelf een speelveld houdt, vloeit om te beginnen al voort uit het feit dat er sprake is van dynamische evenwichten die zich over langere tijd uitkristalliseren. Ook andere argumenten pleiten daarvoor, zoals dat van modern burgerschap.

 

Klik hier voor de volledige tekst.

Delen: